سناریو 2: نمونه ای از کاربرد سامانه اطلس پویا در مدیریت بحران
نرم افزار اطلس پویا خط تولیدی خودکار برای ایجاد انواع اطلاعات دانشی نظیر اطلس های مختلف در بستر فضایی از جمله در حوزه مدیریت بحران مثل اطلس 1.تهیه اطلس مخاطرات (هشت مخاطره اولویت اول): 1.1. زلزله 1.2. سیلاب 1.3. حرکات دامنه‌ای 1.4. فرونشست و فروریزش زمین 1.5. خشک‌سالی و بیابان‌زایی 1.6. موج گرما، سرما و یخبندان 1.7. گردوغبار و طوفان گردوخاک 1.8. آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع 2.تهیه اطلس مخاطرات اولویت دوم: 2.1. آفات و بیماری‌های گیاهی، دام، طیور و آبزیان، 2.2. خاکهای مسئله‌دار 2.3. آتش‌فشان 2.4. تگرگ 2.5. بهمن 2.6. صاعقه 2.7. تخریب زیستگاه‌های آبی-خشکی 2.8. فرسایش خاک 2.9. مخاطرات ساحلی 2.10. تغییرا ت اقلیمی در مقیاس ها و قلمروهای مختلف در راستای برنامه ریزی و مدیریت بهینه
مثالی از خروجی کاربرد اطلس پویا (زیر سامانه واحدهای جغرافیایی) در مدیریت بحران برای تهیه خودکار اطلس بر حسب قلمرو سیل
در جنوب استان سیستان و بلوچستان بر اثر بارندگی شدید و ناگهانی، مناطقی از این استان را سیل فرا گرفته و در نیتجه، آسیب جدی به سیمای ظاهری و جمعیت ساکن در آن وارد شده است. مدیریت اداره بحران قصد دارد با نرم افزار اطلس پویا تعداد جمعیت شهری و روستایی، نوع کاربریها و سایر مولفه های انسانی و طبیعی تحت تاثیر این پدیده را ارزیابی و بر آن اساس امداد رسانی نماید. طبق بررسی حدود منطقه درگیر این بحران مطابق نقشه زیر می باشد مهمترین نیاز اطلاعاتی که آن سازمان فعلا دنبال آنست، بقرار ذیل است:
1) مشخص نمودن دقیق منطقه مطالعاتی پروژه در روی نقشه و نحوه استقرار آن در استان و کشور
2) خلاصه گزارش در مورد نحوه تهیه، تاریخ، مدت زمان تهیه، مساحت و مختصات دقیق ناحیه مطالعه پروژه به همراه گستره موقعیتی آن
3) شیت های متعلق به این واحد جغرافیایی در نقشه های مقیاس پوشش سراسری 1:50000،1:250000 و 1:25000 (با ذکر اسامی شیت ها و مساحت پوششی هر کدام در محدوده مطالعاتی) برای پویش های میدانی
4) نقشه تقسیمات کشوری دهستان 88منطبق بر محدوده پروژه به همراه جدول اسامی و مساحت تک تک موارد و تعلق شهرستانی و بخشی آنها
5) نقشه تقسیمات کشوری شهرستان، بخش و دهستان 1397 منطبق بر محدوده پروژه به همراه جدول اسامی و مساحت هر کدام
6) موقعیت شهرهای مستقر در این حیطه به همراه آمار جمعیتی آن بر اساس آخرین سرشماری رسمی(95)
7) نقشه آبادیهای به همراه تعداد جمعیت، خانوار، تعداد زن و مرد 1395 بصورت جداول آماری خلاصه و جدول لیستی از اسامی آنها
8) نقشه انواع شبکه ارتباطی راه و راه آهن به همراه مجموع طول هر نوع (به کیلومتر) و درصد آنها به کل
9) نقشه حو.ضه های آبریز متعلق به محدوده بحران برای مطالعات هیدرولوژیکی جامعتر
10) نقشه رودخانه ها به همراه نوع آنها (دایمی و فصلی) و مجموع طول هر نوع به کیلومتر در محدوده
11) نقشه مناطق حفاظت شده مهم محدوده مطالعه در این پروژه
12) نقشه سطوح ارتفاعی منطقه بحران به همراه مجموع مساحت هر سطح به کل و درصد به طور جداگانه
13) نقشه شیب منطقه در دامنه های مختلف به همراه مجموع مساحت و در صد هر سطح به کل به طور جداگانه
14) نقشه وضعیت اقلیمی منطقه بحران از لحاظ میانگین سالانه بارش
15) وضعیت اقلیمی منطقه بحران از لحاظ میانگین سالانه دما
16) نقشه نوع یا انواع آب و هوای حاکم بر محدوده مطالعاتی به همراه مجموع مساحت هر کدام در این محدوده
17) چه آثار باستانی در این محدوده است به همراه نقشه، اسامی اثر، به دوره کدام تاریخی تعلق دارد و همچنین آدرس آنها.
18) نقشه انواع کاربری های تحت تاثیر بحران به همراه جدول مجموع مساحت تک تک کاربری آن
֍ سازمان مدیریت بحران انتظار دارد، برای بر آورد نیاز اطلاعاتی خود گزارش ها و مستندات ذیل را دریافت نماید
- گزارش جامع در قالب فایل پی دی اف و ورد (word) حاوی نقشه های ذکر شده در بالا به همراه، متن های نوشتاری و جداول مرتبط وهمچنین اسامی شیت های نقشه در مقیاس های مختلف، جهت استفاده در بازدیدهای میدانی و محلی
- تهیه تصویر در قالب JPEG از تک تک نقشه های ذکر شده در فوق جهت استفاده از آنها در گزارش های سازمانی و…
- تهیه فایل پایگاه داده جغرافیایی(GeoDataBase) بر حسب موضوعات(DataSet) با لایه های عارضه ای مرتبط جهت استفاده و تکمیل اطلاعات در محیط های دیگر و باز بینی کارشناسان بخش های تخصصی .
- تهیه فایلهای پروژهMXD) از تک تک نقشه های ذکر شده در بالا بصورت مجزا برای استفاده در (ArcGIS)، جهت استفاده های موردی، تکمیل اطلاعات و کار در محیط های دیگر
در این پروژه نیز ابتدا واحد جغرافیایی، اسامی لایه ها و همچنین نوع اطلاعاتی که می خواهیم استخراج شود طبق سناریو مورد نظر مشخص و سپس گزینه مورد نظر را که در اینجا (تهیه اطلس با اطلاعات) را کلیک می کنیم. در اینجا نیز اطلاعات ضروری استخراج شده و یا مبین آنها با کپی از خروجی نرم افزار به نمایش گذاشته شده و اطلاعات هم موضوع نیز بدلیل جلوگیری از تطویل این مکتوب چند مورد ذکر شده مثلا اسامی فقط چند آبادی یا لیست اندکس ابتدایی ذکر شده. لایه مورد استفاده در این پروژه نیز مثل سناریو1 می باشد و لی لایه های شهرها، شیب، خطوط همدما و کاربری اراضی به سناریو 2 اضافه گردید. (بدلیل مشابهت تعیین نوع اطلاعات با سناریو قبلی فرایند آن در اینجا ذکر نمی شود و فقط خروجی های سامانه در صفحات بعدی نمایش داده می شود)
مراحل تعریف و تعیین داده ها و نیازمندیهای اطلاعاتی پروزه
1) ترسیم محدود بحران(سیل)
2)تعیین اسامی لایه های خروجی
در این مرحله همانطور که در نوشته سناریو طرح ملی ذکر شد این مراحل برای استنتاح و استخراج اطلاعات انجام می شود :
- تعیین و انتخاب لایه های مورد نظر با تیک بر روی آنها
- مشخص کردن نوع اطلاعات مورد نیاز برای هر لایه با پرکردن رابط جدولی مربوطه در نرم افزار
- تعیین نوع خروجی(اطلس) اینکه آیا صرفا حاوی لیستی از نقشه هاست و در کنار متون و جداول اطلاعات مرتبط با عوارض و واحد جغرافیایی مرتبط است.
تهیه اطلس با اطلاعات در محدوده تعیین شده
با استفاده از این برنامه کاربردی (اطلس پویا)، تهیه اطلس و گزارش در مورد هر قلمرو برای کشف قابلیت و پتانسیل های آن صرفا با با تعیین حدود و تعیین نوع اطلاعات مورد نیاز که کاملا کاربر پسند و بدون نیاز به تخصص فنی در این حیطه است با یک فرایند کاملا خودکار انجام می شود. نقشه ها و اطلاعات استخراج شده در ذیل، نمونه از هزاران بلکه میلیونها درخواست و نیاز برنامه ریزان، محققان، کارشناسان مختلف در حیطه حکمرانی و مدیریت در وزارتخانه ها و سازمانهای مختلف در بخش خصوصی و دولتی است که با هزینه های گزاف و با استفاده نیروی انسانی فراوان و در بازه طولانی مدت انجام می شود.در زیر نمونه ای از این اطلاعات دانشی که توسط زیر سامانه اطلس واحدهای جغرافیایی با فرایند خودکار و پردازشی بر اساس معیارهای گفته شده تهیه گردیده است(کمتر از 5 دقیقه پردازش کامپیوتری) به نمایش گذاشته می شود:
1) نقشه راهنمای موقعیت محدوده تحت تاثیر سیل
2)گزارش سیستم در مورد مشخصات کلی پروژه نظیر تاریخ، مدت زمان تهیه، مساحت و مختصات دقیق ناحیه مورد مطالعه پروژه
3) اندکس شیت های نقشه های پوشش سراسری مختلف
شیت های پوشش دهنده این واحد جغرافیایی در نقشه های مقیاس پوشش سراسری 1:50000،1:250000 و 1:25000 کدامند با ذکر اسامی شیت ها و مساحت پوششی (بدلیل صرفه جویی تعدادی از آنها در اینجا آورده شده است)
4)نقشه تقسیمات کشوری دهستان 1388
(منطبق بر محدوده پروژه به همراه جدول اسامی و مساحت تک تک موارد و تعلق شهرستانی و بخشی آنها)
5)نقشه تقسیمات کشوری شهرستان 1397
(منطبق بر محدوده پروژه به همراه جدول اسامی و مساحت شهرستانهای مستقر در آنها)
6)نقشه تقسیمات کشوری بخش 1397
(منطبق بر محدوده پروژه به همراه جدول اسامی و مساحت بخشهای مستقر در آنها)
7)نقشه تقسیمات کشوری دهستانهای 1397
(منطبق بر محدوده پروژه به همراه جدول اسامی و مساحت دهستانهای مستقر در آنها)
8) نقشه و اطلاعات مرتبط با شهرها در قلمرو تعریف شده
(بر حسب محدوده پروژه و بعضی از اطلاعات استخراجی آن (اسامی، چکیده آماری جمعیت 97 )
9) نقشه و اطلاعات مرتبط با آبادیها در قلمرو تعریف شده
(و بعضی از اطلاعات استخراجی آن (اسامی، چکیده آماری جمعیت بر اساس سرشمار 1395)
1-9) جداول توصیفی مرتبط با آبادیها در این محدوده
(حاوی چکیده آماری جدول لیست مشخصات جمعیتی تک تک آبادیها بر حسب سرشماری 1395)
7)نقشه و طول شبکه راهها در محدوده پروژه
(به تفکیک نوع و مجموع راهها به کیلومتر و درصد به کل)
9) نقشه شبکه آبی محدوده پروژه به همراه جدول استخراجی سامانه
(شامل رودخانه های دائمی و فصلی و جدول استخراجی از طول انواع شبکه آبی موجود در بستر فضایی)
10) حوضه های آبریز محدوده به همراه جدول استخراجی سامانه
11) نقشه مناطق حفاظت شده مهم محدوده مطالعه
10) نقشه سطوح ارتفاعی به همراه جدول متقاطع، اطلاعات استخراجی مساحت و درصد سطوح آن
10) نقشه شیب و جدول بر آورد مساحت و درصد سطوح
11) نقشه خطوط همبارش معرف میزان بارش در محدوده
11) نقشه خطوط میانگین همدما در محدوده مطالعاتی
12)آب و هوای قلمرو و اطلاعات استخراجی در این مورد
13)نقشه پراکنش آثار باستانی موجود در محدوده مطالعاتی
14)جدول استخراجی نرم افزار از آثار باستانی محدوده تعریفی
15) نقشه کاربری اراضی منطقه بحران تحت تاثیر سیل
15) جدول انواع کاربریها و مساحتهای استخراجی سامانه
2) تعیین اطلاعات توصیفی نقشه:
از جدول مقابل که سیستم با انتخاب هر لایه در اختیار ما قرار می دهد می توان برای استخراج و استنتاج اطلاعات از داده های موقعیتی و مشخصاتی در قالب جداول و متن ها بر حسب نیاز پروژه استفاده کرد.